Gabriel de la Cruz Espinoza, nació en Huascahura-Ayacucho el 24 de abril de 1992 es Poeta, Licenciado en Lengua Española y Literatura por la Universidad Nacional San Cristóbal de Huamanga. Es profesor del Instituto de Educación Superior Tecnológica Pública Manuel Antonio Hierro Pozo. Además, Conforma el grupo de Investigación Discursos, Representaciones y Estudios Interculturales (EILA) de la Universidad Nacional Mayor de San Marcos y es miembro y fundador del Grupo Literario Yerba Silvestre. Participó en diversos congresos literarios y recitales poéticos a nivel nacional, actualmente curso la maestría en Lengua y literatura en la Universidad Nacional Mayor de San Marcos.
Gabriel de la Cruz
Espinoza
Wañuy taki
Kuyay wawachallay,
kuyay churichallay
maytam
ripuchkanki, maytam pasachkanki.
tiyanay
iskinachapi, yana chiririnkachay
amaya
wawallaytaqa, apakullaychu
amaya churillayta,
pusakullaychu.
Comadre, compadre,
qarkaykaysillawaychik
kuyasqay
wawachayta, churillayta…
Piniytaq
mayniytaq, ñuqallayta qawallawanqa
sapaymakani, wakchamakani
wañuylla ripuylla,
qaypallawatin
piniyraq
mayniyraq, pampallawanqa
amaya ripullaychu,
amaya pasallaychu
kuyasqa churillay,
kuyasqay wawallay.
(…) Chisituta
tukulla waqaptin sunqullay rupaq wiqita waqara,
musquchallaypi
asisqanki, uytuchallaypi pukllasanqui
kusisqa
waqaspaymi, wayta chawpichampi puñuykachisayki
kayllay
rikrachaypi kuyaykullasqayki,
hay
triste vida, hay triste suerte.
Sapallay
waqachkaqta dejaykullawanki
sapallay
llakichkaqta saqiykullawanki
intillachu
kawaq, wayrallachu kawaq
yupikita
lastruykita, qawa qawarispaycha, qipaykita qamuyman.
¿Imataq wañuy?
Imtaq wañuy, imataq ripuy
Ripuywan wañuyqa
Uqku sunqullas,
Chulla ñanllas.
Warmapas, machupas,
Chay ñanllantas purinchi.
Wañuyqa taquistin,
Tusustinsi nawpaqta rin,
Yawar mayuman chayaptinchi
Yawar yuchaman chayaqtinchi,
Paray wiqita upyaykuspa
Chiri lastawan kuskanchakuspa,
Qatun ñanninta siqaykunchi,
Qipanchik qamuqkuna,
Yupinchita qawaspan, waqarinku,
asirispanku sunita purichkaspa,
Wiqita waqachkaspa qipanchita pasamunku.
Ay wañuy, ay ripuy,
Musquyniypipas takiqtam rikuyki,
Tutay chiripipas qarawiqtam uyariyki,
Llakisunquntinmi purichkani,
Wiqiñawintinmi kay tiyachkani,
Chayamuspaykiqa,
Wamanpa rapranpi puñuchkaqta pusakuway,
Tayta mamaypa rikranpi puñuchkaqta apakuway,
Mana qipakawsayta yuyañaypaq.
¿Qué es morir?
¿Qué es morir? ¿Qué es irse?
Morir y vivir
Tienen un solo corazón
Es un solo camino
Jóvenes o viejos
Todos caminan por el mismo camino.
La muerte bailando
Bailando anda delante, adelante.
Llegando al rio de sangre
Llegando al lago de sangre
Bebiendo lágrimas de la lluvia
Hermanándonos con la fría nieve
Todos nos vamos por el ancho camino
Así todos vienen detrás de nosotros
Mirando nuestras huellas, lloran,
Después de llorar caminan firmes,
Llorando y riendo al atardecer todos por el mismo
camino.
Hay el morir, hay el irse
Hasta en mis sueños siempre te veo cantando
Hasta en el silbido del viento frio, estas ahí.
Estoy caminando con el alma triste
Estoy sentado con los ojos llorosos,
Si es que me vas a llevar, llévame,
Cuando este durmiendo en los brazos de huamani, llévame
Cuando este durmiendo en los brazos de mi padre,
llévame,
Para no recordar los días pasados.
Kutimuy
Mayman
pawanki, kutimuy
Ama
ripuychu, kaypin kuyaqniki waqachkan,
Wiqi
ñawintinta saqinki,
Ama
ripuychu sapayki,
Kuyaqnikitawan
pusakuy,
Wiqillanmi
pampachkan,
Manaña
kallpayuqta,
Kutimuy.
Ama
ripuychu, kuyasqan sunqu,
Putka mayus apachkan sapanta,
kutimuy waqayssiqnin,
icha askamallapas
sunqunpi asiynin
kanchariman,
icharaq
kuskaykichi
allpapa sunqunpi
kusi wiñaypa kawaqchi.
Vuelve
A
dónde estás volando, vuelve
No
te vayas, aquí está llorando tu amado
Con
lágrimas en los ojos dejas
No
te vayas sola,
Lleva
a tu amado junto a ti
Sus
lágrimas están que ahogan
Y
él ya sin fuerzas.
Vuelve
No
te vayas,
Los
ríos caudalosos están que le arrastran
Vuelve
y acompaña en su dolor.
Tal
vez si vuelves, aunque sea un poco,
En
su corazón florezca la alegría,
Quizá
los dos
En
el corazón de la tierra vivan por la eternidad.
Para comunicarse:
gabriel.delacruz1@unmsm.edu.pe