Hanap pachapi, qanchis quyllur karqan, huk ninsi qasa kasqa, chay quyllur hamurqan kay
pachaman. Hinaptinsi, runakuna churaykapuptinsi cuy akanta, unutawan chakran patanpi,
mana qasa hapinanpaq q´ala mikunankuta. Anchaysi, qasa kutirapusqa llamaman, wilta
kutinanpaq. Yakus kutirapusqa hatun quchapi. Anchaysi, mana atisqachu chinpayta llamaqa.
Hinaspa, llamataqa warak´apurqanku, ñawinpi chayarpachinku, hinaptinsi ch´ipu ñawsa
kutipurqan. Chaymanta, chakinpi chayarpachinku huk warak´ata, chiysi wist´u kutipusqa.
Hinaptinsi, panpallapi hapirpan. Anchaymanta, llamaqa patan patanllata purirqan
mancharisqalla, mana warak´a hapinanpaq.
Anchaymanta, llamaqa mana imatapas mikhuyta atirqanchu; haqay p´unchawmantakama
chayta ruraspa runakuna manaña allintachu kawsarqankuchu, ¿imaynanpi chayta pasarqun?
Runakuna envidiampi, mana ima mikhunankuta qurankuchu qasaman. Anchaysi, saraqa
mana atirqanchu wiñayta; llapa runakuna pasaq llakispalla purirqanku, mana imatapas
ruwayta atispa. Chaymantapas ch´uñuta mana hapirqanchu qasa, anchaymanta manañan
mikhusqankuchu ni ch´uñutapas. Anchaymanta ña runakuna allinta yachamurqanku, kay
lección nisqata. Chaymantan ña hipaman, qurinku huk larullanta chaqranmanta qasaman.
Chaypillanpi churanku kay kiswarta, kuy akata, yakutapas. Ama hap´inanpaq qasa, q´ala
chaqrata.
Lisseth Phocco Cáceres
Dercy Palomino Molina
Jhonatan Ocrospuma Sipaucar
La llegada de la helada
Hace muchos
años, existía siete estrellas, una de ellas era la helada y había venido a la tierra. Entonces, las
personas habían puesto el excremento del cuy y agua encima de la chacra, para
que la helada no congele todo sus productos. Por ello, la helada se había
convertido en una llama para nuevamente poder ir. El agua se había convertido
en una laguna grande. Entonces, la llama no podía cruzar; la gente le lanzaba piedras con una honda. A
causa de ello, la llama había sido golpeada en el ojo y por ese motivo uno de
sus ojos no podía ver. Después le habían hecho llegar en el pie, por ese motivo
se había convertido en cojo. Entonces, la llama se encontraba en el suelo.
Desde ese momento solo merodeaba por la
loma, toda asustada para que no le garrare de nuevo el golpe de la honda.
Desde ese momento,
la llama no podía comer nada; desde el día que sucedió el hecho. Habiendo hecho
eso la gente, ya no vivía bien, ¿Cómo había
llegado a suceder eso? La gente en su envidia, no le daban nada de su sembrío a
la helada, por eso el maíz no podía crecer. Toda la gente andaba demasiado
preocupada sin saber qué hacer. Asimismo, la helada no había cogido al chuño y
por ello, la gente no comía ni chuño.
Entonces, la gente había aprendido de esta lección. Desde ese momento en
adelante decidieron compartir un pedazo de su chacra con la helada, solo se percataban de poner al medio algunos
ingrediente como cochayuyo, kiswar, eses del cuy y el agua para que la helada no coja toda la
chacra.
Traducido por:
Lisseth Phocco Cáceres